पारंपरिक इतिहास लेखनात उत्तर आधुनिकतावादामुळे वस्तुनिष्ठता वृद्धी: प्रा. अविनाश सप्रे यांचे प्रतिपादन

कोल्हापूर, दि. १५ सप्टेंबर: उत्तर आधुनिकतावाद ही अत्यंत लवचिक संकल्पना असून पारंपरिक इतिहास लेखनास जोरदार धक्के देऊन वस्तुनिष्ठ इतिहास लेखनास प्रेरित करण्याचे महत्त्वाचे कार्य या संकल्पनेने केले, असे प्रतिपादन ज्येष्ठ विचारवंत प्रा. अविनाश सप्रे यांनी आज येथे केले.

शिवाजी विद्यापीठाच्या इतिहास अधिविभागातर्फे आयोजित करण्यात आलेल्या निमंत्रितांच्या व्याख्यानमालेअंतर्गत ‘इतिहासातील आधुनिकतावाद आणि उत्तर आधुनिकतावाद’ या विषयावर ते बोलत होते.

प्रा. सप्रे म्हणाले, ज्ञानव्यवस्थेचा संबंध सत्तेशी असतो कारण समाजाला कोणत्या प्रकारचे ज्ञान द्यावयाचे, याचा निर्णय सत्ता करीत असते. म्हणून ज्ञान आणि सत्ता यांचे संबंध तपासणे गरजेचे असते, असे मांडणारा मिशेल फुको हा महान उत्तर आधुनिकतावादी विचारवंत होता. आधुनिकतावादाने दिलेल्या विवेकवाद, बुद्धी प्रामाण्यवाद, विज्ञाननिष्ठा, व्यक्तीवाद यांसारख्या तत्त्वांच्या मर्यादा तर फुकोने दाखवून दिल्याच; पण त्याही पलीकडे जाऊन पारंपरिक चौकटीतील इतिहासलेखनास जबरदस्त धक्के दिले.

उत्तर आधुनिकतावाद ही एकसंध विचारधारा नाही किंवा कोणी एकच एक व्यक्ती तिचा प्रवर्तक नाही. तर ती एक अतिशय लवचिक आणि वादग्रस्त संकल्पना असल्याचे सांगून प्रा. सप्रे यांनी उत्तर आधुनिकतावादाने नाकारलेल्या श्रेणी व्यवस्था, महाकथने, केंद्रीकरण इ. अनेक गोष्टींचे सविस्तर विवेचन केले. तसेच उत्तर आधुनिकतावादाचा प्रणेता ल्योतार्द याने आधुनिकतावादाची देणगी असलेल्या वैज्ञानिक सिद्धांतांच्या तटस्थतेवर प्रश्नचिन्ह उभे केल्याचेही स्पष्ट केले.

     यावेळी इतिहास विभागप्रमुख डॉ.नंदा पारेकर यांनी प्रास्ताविक केले. नीलांबरी जगताप यांनी परिचय करून दिला तर तर डॉ. अवनिश पाटील यांनी आभार मानले. दोन दिवस चाललेल्या या व्याख्यानमालेसाठी प्रा.अविनाश भाले, उमेश भोसले, प्रा.सोनटक्के, प्रा.बोलईकर, प्रा.धीरज शिंदे तसेच इतिहास विभागातील विदयार्थी व संशोधक मोठ्या संख्येने उपस्थित होते.